terug

‘Uw rijk kome geldt ook voor Europa’

Christenen moeten hun fatalisme over Europa opgeven en zich niet langer laten intimideren. Als creatieve minderheid kunnen ze het verschil maken. Jeff Fountain heeft hoop voor ons Avondland.

Ed Arons

Europa is zijn werkterrein. Niet alleen als verantwoordelijke voor de tweeduizend medewerkers van Jeugd met een Opdracht. Jeff Fountain (in 1949 geboren in Nieuw-Zeeland) voelt zich ook geroepen buiten zijn eigen kring zoveel mogelijk gelovigen te motiveren voor een ander Europa. “Ik houd me bezig met de wortels en de richting van Europa en met de rol van christenen daarin”, is zijn openingszin aan een cafétafeltje in Zwolle. “Grappig te bedenken dat Europa eigenlijk geen continent is, maar een schiereiland van Azië. Dat dwingt je te vragen waarom we niet West-Azië zijn maar Europa.”

Foto: Dick Vos

Jeff Fountain: “In Europa moeten we allereerst wakker worden, afzien van ons fatalisme en onze verantwoordelijkheid nemen.”

Wat maakt ons tot Europa?

“Europa begon toen de apostel Paulus vanuit Klein-Azië de oversteek maakte naar Filippi in Griekenland. Hij bracht een andere kijk op de werkelijkheid, en daarmee een andere toekomst.”

Maar de wortels liggen toch allereerst bij de Romeinen en de Grieken?

“Ja, maar niet doorslaggevend. Zij hebben niet per se de identiteit van Europa bepaald. Hun rijken bereikten immers ook India en Noord-Afrika. Mijn stelling is: het verhaal van Jezus is de belangrijkste factor in de geschiedenis van Europa. Dit verhaal heeft onze voorouders de ene God gebracht in een wereld vol goden. Maar ook de agape, het woord voor liefde dat Jezus introduceerde en dat pas voor het eerst voorkomt in de Septuagint (de Griekse vertaling van de joodse bijbel – ea).”

Van die agape zie je niet veel meer in de cultuur nadat Constantijn het christendom tot staatsgodsdienst had gemaakt.

“Als protestant had ik altijd gedacht dat er weinig positiefs was tussen Paulus en Luther. Maar als historicus heb ik door mijn onderzoek gemerkt dat dat niet klopt. Ook toen de christenen aan de macht waren, was er een trouwe minderheid die tevens een creatieve minderheid was. Die creatieve minderheden hebben de loop van de geschiedenis bepaald. De Engelse historicus Toynbee wijst onder meer op de invloed van Benedictus, maar je ziet het ook in Franciscus, Sint-Patrick, Bonifatius. Hier in Zwolle is Thomas à Kempis actief geweest. Zijn De Navolging van Christus is na de bijbel het meest gedrukte boek ter wereld. Monniken zijn verantwoordelijk geweest voor landontginning, landbouw, wetenschap, recht en nog veel meer. Haal het christendom weg uit Goethe of Vondel. Wat houd je dan over? Hetzelfde geldt voor de schilderkunst.”

Is die geschiedenis geen voltooid verleden tijd?

“Helemaal niet. Velen zien de geschiedenis van het christendom als de baan van een kanonskogel. (tekent met zijn vinger een boog in de lucht) Aanvankelijk een opgaande lijn, maar nu op weg naar het einde. Zo is het nooit geweest. Het is meer als een drukke dag op de beurs: op en neer...

‘Europa begon toen Paulus overstak naar Griekenland’

Zo’n fatalistische kijk op de geschiedenis past christenen niet. We moeten onze verantwoordelijkheid nemen en leven vanuit ons geloof in God en onze hoop voor Europa. Zoals de Franse katholiek Robert Schumann deed, een van de founding fathers van de EU.”

Hoe kunnen christenen zich hiervoor inzetten?

“Er heerst nu een blind ongeloof in de toekomst. Daarom moeten we allereerst wakker worden, afzien van ons fatalisme en onze verantwoordelijkheid nemen. Sommigen hebben een eschatologie (visie op de eindtijd – ea) die alles van God verwacht, waardoor ze zelf niets doen. Het gaat om een effectieve betrokkenheid: geworteld in de geschiedenis en gefocust op de toekomst. Om met God de toekomst te scheppen.”

Wat houdt die toekomst in?

“Dat weten we nog niet. Wat we wel weten, is dat God wil dat zijn rijk gestalte krijgt. ‘Uw rijk kome’, bidden we telkens in het onzevader. Dat geldt ook voor Europa. God wil dat we dat rijk nastreven en weerstand bieden aan wat daar tegenin gaat.”

In de EU ziet het er meer naar uit dat de secularisten die het christelijk geloof bestrijden het voor het zeggen hebben.

‘De nieuwe heidenen vormen een grotere uitdaging dan de islam’

“Misschien is dat waar. Maar er is momenteel ook een aantal gelovige leiders in Europa, zoals onze premier, Angela Merkel, Gordon Brown… En mensen als Sarkozy die het geloof ruimte willen geven.”

Maar die secularisten hebben wel veel invloed.

(fel) “Hun denken kán de toekomst bepalen als wij geen tegengas geven, als wij ons door hen laten intimideren. Dáár moet een einde aan komen.”

Wat kunnen gewone gelovigen doen?

“Allereerst lokaal hun krachten bundelen en daar dienstbaar zijn. Wij doen dat in Heerde bijvoorbeeld door interkerkelijk Alphacursussen aan te bieden en huwelijkscursussen. Daarnaast besteed ik veel tijd aan een Europees netwerk, ‘Hope for Europe’, waarin mensen uit allerlei landen en allerlei kerkgenootschappen elkaar op deelgebieden ontmoeten en samenwerken.”

Is daar de tijd wel rijp voor?

“Waarom niet? We leven in de meest opwindende fase van de kerkgeschiedenis. Ondanks het schisma van de elfde eeuw en de Reformatie in de zestiende is er in Europa een christelijke samenhang. In deze tijd zien we een houding van verzoening tot stand komen tussen de protestanten in Noord-Europa en de katholieken in het Zuiden, tussen de Latijnse Kerk van West-Europa en de Griekse van het Oosten, zoals nooit eerder is gebeurd. Onlangs waren ze allemaal samen op een Alphaconferentie in Londen en bij ‘Samen voor Europa’-manifestaties in Stuttgart. Er is een grote gezamenlijke basis en er gebeurt veel positiefs. Helaas haalt positief nieuws meestal de media niet.

Laten we niet vergeten dat veel in Europa nog steeds doortrokken is van het christelijk geloof, meer dan de secularisten in de gaten hebben. We kunnen ook vernieuwend werken naar de andere continenten.”

Vormen moslims geen bedreiging voor een christelijke toekomst van Europa?

“Ze vormen een uitdaging. Bij ‘christelijke toekomst’ moeten we niet denken aan een terugkeer naar het christendom, waarin de Kerk over de samenleving heerste, zoals in de Middeleeuwen. Aan de andere kant, laat ons niet schrikken van alarmistische scenario’s waarin Europa overrompeld wordt door moslims. De moslima’s krijgen hier geen zes kinderen zoals hun moeders. Vele jonge moslims worden ook geseculariseerd. Zoals Nederland voorloper was als vrijdenkend land in de zeventiende eeuw, is Europa dat nu in de wereld. Dat zal zeker een effect hebben op generaties jonge moslims.”

In je boek Leven als volk van Hoop noem je het nieuwe paganisme als bedreiging, mensen die het zoeken in voorchristelijk heidendom.

“Onlangs las ik in een onderzoek dat in Nederland iets minder dan de helft van de bevolking niet religieus meer is. Een kwart is christelijk gelovig, slechts drie procent moslim en 26 procent hangt een van de ‘nieuwe spiritualiteiten’ aan, meestal heidens, gnostisch en new age – het oude heidendom in vele nieuwe vormen, zoals in het blad Happinez. Je ziet die mensen niet omdat ze niet georganiseerd zijn. Zij vormen een grotere uitdaging dan de islam. Die 26 procent is op zoek, maar de Kerk is de laatste plaats waar zij echte spiritualiteit verwachten te vinden. Ze zijn Godzoekers zoals de wijzen uit het Oosten. Die mensen kun je alleen bereiken als je begint waar zij zijn, zoals Paulus deed in Athene. Voor hen hebben wij net een meditatiehof geopend in Heerde, waar bezoekers via de schepping in contact kunnen komen met de Schepper.”

Zie ook hfe.org en www.ywameurope.org

Jeff Fountain, Leven als volk van Hoop – Geloof, hoop & visie voor Europa in de 21e eeuw. Uitg. Initialmedia, 202 pp., pb., € 12,50, ISBN 90 74319 49 1.

bovenkant